Bliksem is een indrukwekkend natuurverschijnsel dat ontstaat tijdens onweer. Het is een elektrische ontlading in de atmosfeer die gepaard gaat met licht (bliksemflits) en geluid (donder). Maar hoe komt zo’n enorme vonk precies tot stand? In dit artikel lees je hoe bliksem ontstaat en wat de voorwaarden zijn.
Wat is bliksem precies?
Bliksem is een krachtige elektrische ontlading tussen wolken onderling of tussen een wolk en de aarde. De ontlading vindt plaats doordat er een spanningsverschil ontstaat tussen positief en negatief geladen deeltjes in de lucht.
Volgens het KNMI kunnen deze ontladingen temperaturen bereiken van wel 30.000 graden Celsius — vijf keer heter dan het oppervlak van de zon.
Hoe ontstaat bliksem?
Tijdens een onweersbui bewegen lucht- en waterdeeltjes (zoals ijskristallen en regendruppels) in de wolk op en neer door stijgende warme lucht en dalende koude lucht. Door deze wrijving ontstaat er een elektrische lading:
- De bovenkant van de wolk wordt meestal positief geladen
- De onderkant van de wolk wordt negatief geladen
De aarde onder de wolk wordt door inductie juist positief geladen. Wanneer het spanningsverschil groot genoeg wordt, ontstaat er een elektrische ontlading: bliksem.
Soorten bliksem
- Wolk-naar-wolk: de meest voorkomende vorm
- Wolk-naar-aarde: gevaarlijkste voor mens en dier
- Aarde-naar-wolk: zeldzaam, maar komt voor bij hoge objecten
Wat is donder?
Donder is het geluid dat ontstaat doordat de lucht rond de bliksemflits plotseling sterk wordt verhit en uitzet. Deze schokgolf hoor je als gerommel of een luide knal. Omdat geluid trager reist dan licht, zie je eerst de flits en hoor je daarna de donder.
Volgens brandweer.nl kun je met de regel “tel de seconden tussen bliksem en donder en deel door 3” schatten hoe ver de bliksem vandaan is (in kilometers).
Veelgestelde vragen
Is bliksem gevaarlijk?
Ja. Blikseminslag kan dodelijk zijn of ernstige brand veroorzaken. Bij onweer is het verstandig om binnen te blijven, apparaten uit te schakelen en niet te schuilen onder bomen.
Waar slaat bliksem het vaakst in?
Bliksem zoekt het hoogste, best geleidende object. Denk aan bomen, kerktorens, windmolens en ook mensen op open veld.
Hoe vaak komt bliksem voor in Nederland?
Volgens het KNMI registreert Nederland jaarlijks gemiddeld 100.000 tot 200.000 bliksemontladingen.
Conclusie: hoe ontstaat bliksem?
Bliksem ontstaat door elektrische lading in onweerswolken, veroorzaakt door botsende ijs- en waterdeeltjes. Als het spanningsverschil te groot wordt, volgt een elektrische ontlading tussen wolken of tussen wolk en aarde. Deze natuurkracht is spectaculair, maar ook gevaarlijk — dus bij onweer geldt: blijf binnen.
