Voor veel mensen is het herkenbaar: je loopt een zonnige omgeving in, kijkt omhoog – en ineens moet je niezen. Dit fenomeen heet de fotonasale reflex of fotische niesreflex. Maar wat is het precies, en waarom gebeurt het?
Wat is de fotische niesreflex?
De fotische niesreflex is een aangeboren reactie waarbij een plotselinge blootstelling aan fel licht – zoals zonlicht – een niesbui uitlokt. Ongeveer 1 op de 4 mensen ervaart dit verschijnsel, en het komt vaker voor bij mensen bij wie het in de familie zit.
Volgens onderzoek van het Amerikaanse National Center for Biotechnology Information (NCBI) ontstaat de reflex mogelijk door een kruisreactie in de hersenzenuwen.
Hoe werkt het?
Het mechanisme is nog niet helemaal opgehelderd, maar de meest geaccepteerde theorie is:
- Fel licht prikkelt de oogzenuw (nervus opticus)
- Deze zenuw ligt dicht bij de trigeminuszenuw, die betrokken is bij niezen
- Door een soort ‘kortsluiting’ sturen je hersenen onbedoeld een signaal naar je neus om te niezen
Dit verklaart waarom de niesreactie niet te onderdrukken is, en waarom het zo snel na blootstelling aan licht plaatsvindt.
Veelgestelde vragen
Is het gevaarlijk?
Nee. Het is een onschuldige reflex. Alleen in specifieke beroepen waarbij onverwacht niezen gevaarlijk kan zijn (zoals piloten) wordt er extra op gelet.
Komt het vaker voor bij mensen met lichte ogen?
Sommige studies suggereren dat mensen met lichte ogen iets gevoeliger zijn voor deze reflex, omdat hun ogen minder pigment bevatten en daardoor gevoeliger zijn voor licht. Maar dit is nog niet definitief bewezen.
Waarom nies ik niet bij lamplicht, maar wel bij zonlicht?
Zonlicht is veel intenser dan kunstlicht. Vooral wanneer je van een donkere ruimte ineens in de zon kijkt, wordt de prikkel sterker.
Kun je het voorkomen?
Niet volledig, maar het helpt om niet recht in de zon te kijken of een zonnebril te dragen.
Conclusie: waarom nies je van fel licht?
Niezen bij fel licht is het gevolg van een neurologische reflex, waarbij een signaal van de oogzenuw per ongeluk de nieszenuw activeert. Het is onschuldig, komt bij zo’n 25% van de mensen voor, en is deels erfelijk bepaald. Vooral plots fel zonlicht is een veelvoorkomende trigger.
